قواعد درس 11عربی 4 انسانی
قواعد درس 11 : فعل مضاعف و مهموز
1) فعل مضاعف : فعل مضاعف فعلي است كه در ريشه اش (اولين صيغه ي ماضي ثلاثي مجرد) دو حرف هم جنس وجود داشته باشد. مثل : مدّ ، زَلْزَل
الف ) قاعده ي ادغام فعل مضاعف در ماضي : در فعل ماضي، صيغه هايي كه «ت» فاعل «نا» يا «نون جمع مؤنث» دارند، ادغام صورت نمي گيرد و هنگامي كه فعل ماضي با «الف مثني» و «واو جماعت» بيايد ادغام صورت مي گيرد. (يعني دو حرف هم جنس با اهم ادغام مي شوند)
نتيجه : ماضي در پنج صيغه اول ادغام صورت مي گيرد و از صيغه ششم به بعد ادغام صورت نمي گيرد.
ب) قاعده ي ادغام فعل مضاعف در مضارع و امر حاضر : «فعل مضارع» و «امر» تنها در صيغه هايي كه «نون جمع مؤنث» دارند، ادغام صورت نمي گيرد.
* فعل مضارع و امر هنگام كه با «الف مثني» و «واو جماعت» و «ياء مخاطبه» بيايند، ادغام صورت مي گيرد.
دقت : در صيغه هاي مفرد افعال مجزوم و امر هم ادغام كردن جايز است و هم ادغام نكردن.
2)فعل مهموز : فعل مهموز فعلي است كه در ريشه اش (اولين صيغه ي ماضي ثلاثي مجرد) همزه باشد. مانند :
أمِنَ (مهموز القاء : حرف اولش همزه است)
سَأَلَ (مهموز العين : حرف وسطش همزه است)
قرأَ (مهموز اللاّم :حرف آخرش همزه است)
در صرف فعل هاي «مهموز» هيچ تغييري رخ نمي دهد مگر در برخي از صيغه ها، و فرقي بين صرف فعل هاي مهموز و سالم وجود ندارد مثل :
أَمَرَ (للمضارع، متكلم وحده) ---> أاْمُرُ---> آمُرُ
أمَر ---> أُاْمُرْ ---> أُومُرْ
و در برخي از اوزان ثلاثي مزيد تغييراتي رخ مي دهد مانند نمونه هاي زير:
أمِنَ ---> (باب افعال) أأْمَنَ ---> آمَنَ
أَأمَنَ ---> (المجهول) أُاْمُنَ ---> ? أومِنَ
أَأْمَنَ ---> ?(المضارع) يُؤمِنُ ---> ? (المصدر) اِئمان ---> ايمان
هر گاه دو همزه كنار هم قرار بگيرند و اولي متحرك و دومي ساكن باشد، سه حالت پيش مي آيد.
1 – هر گاه همزه ي اول مفتوح باشد و همزه ي دوم ساكن باشد. همزه ي ساكن به (الف) تبديل مي شود. أَاْ ?---> آ
2 – اگر همزه ي اول مضموم باشد و همزه ي دوم ساكن باشد، همزه ي ساكن به (واو) تبديل مي شود. أُاْ ?---> أُو
3 – اگر همزه ي اول مكسور باشد و همزه دوم ساكن باشد، همزه ي ساكن به (ياء) تبديل مي شود. إأْ ---> ايَي
قواعد چگونگي نوشتن همزه :
1 – همزه ي ساكن در وسط كلمه بر روي كرسي مناسب با حركت ماقبل خود نوشته مي شود مثل :
مأْوي (كرسي همزه «الف» است زيرا حركت ماقبلِ «الف» فتحه است)
مؤمن (كرسي همزه «واو» است زيرا حركت ما قبل «واو» ضمه است)
جئت (كرسي همزه «ياء» است زيرا حركت ما قبل آن كسره است)
2 – همزه متطرّفه (همزه اي كه در آخر كلمه قرار مي گيرد) اگر بعد از حرف ساكني بيايد، بدون كرسي نوشته مي شود. مثل : جُزء ، شَيْء
3 – همزه ي متحرك اگر بعد از حركت ضمه بيايد يا مضموم باشد و ماقبل از آن ساكن يا مفتوح باشد، بر روي كرسي «واو» نوشته مي شود، مثل :
مؤلِّف (همزه بعد از حركت ضمه آمده است)
يُؤدّي (همزه بعداز حركت ضمه آمده است)
سُئوال (همزه بعد از حركت ضمه آمده است)
رُؤوس ( خود همزه مضموم است) مسؤول (همزه، مفهوم و ماقبل آن ساكن است)
رَوؤُف (همزه مضموم و ماقبل آن مفتوح است در تمام موارد فوق كرسي همزه «واو» است.
1) فعل مضاعف : فعل مضاعف فعلي است كه در ريشه اش (اولين صيغه ي ماضي ثلاثي مجرد) دو حرف هم جنس وجود داشته باشد. مثل : مدّ ، زَلْزَل
الف ) قاعده ي ادغام فعل مضاعف در ماضي : در فعل ماضي، صيغه هايي كه «ت» فاعل «نا» يا «نون جمع مؤنث» دارند، ادغام صورت نمي گيرد و هنگامي كه فعل ماضي با «الف مثني» و «واو جماعت» بيايد ادغام صورت مي گيرد. (يعني دو حرف هم جنس با اهم ادغام مي شوند)
نتيجه : ماضي در پنج صيغه اول ادغام صورت مي گيرد و از صيغه ششم به بعد ادغام صورت نمي گيرد.
ب) قاعده ي ادغام فعل مضاعف در مضارع و امر حاضر : «فعل مضارع» و «امر» تنها در صيغه هايي كه «نون جمع مؤنث» دارند، ادغام صورت نمي گيرد.
* فعل مضارع و امر هنگام كه با «الف مثني» و «واو جماعت» و «ياء مخاطبه» بيايند، ادغام صورت مي گيرد.
دقت : در صيغه هاي مفرد افعال مجزوم و امر هم ادغام كردن جايز است و هم ادغام نكردن.
2)فعل مهموز : فعل مهموز فعلي است كه در ريشه اش (اولين صيغه ي ماضي ثلاثي مجرد) همزه باشد. مانند :
أمِنَ (مهموز القاء : حرف اولش همزه است)
سَأَلَ (مهموز العين : حرف وسطش همزه است)
قرأَ (مهموز اللاّم :حرف آخرش همزه است)
در صرف فعل هاي «مهموز» هيچ تغييري رخ نمي دهد مگر در برخي از صيغه ها، و فرقي بين صرف فعل هاي مهموز و سالم وجود ندارد مثل :
أَمَرَ (للمضارع، متكلم وحده) ---> أاْمُرُ---> آمُرُ
أمَر ---> أُاْمُرْ ---> أُومُرْ
و در برخي از اوزان ثلاثي مزيد تغييراتي رخ مي دهد مانند نمونه هاي زير:
أمِنَ ---> (باب افعال) أأْمَنَ ---> آمَنَ
أَأمَنَ ---> (المجهول) أُاْمُنَ ---> ? أومِنَ
أَأْمَنَ ---> ?(المضارع) يُؤمِنُ ---> ? (المصدر) اِئمان ---> ايمان
هر گاه دو همزه كنار هم قرار بگيرند و اولي متحرك و دومي ساكن باشد، سه حالت پيش مي آيد.
1 – هر گاه همزه ي اول مفتوح باشد و همزه ي دوم ساكن باشد. همزه ي ساكن به (الف) تبديل مي شود. أَاْ ?---> آ
2 – اگر همزه ي اول مضموم باشد و همزه ي دوم ساكن باشد، همزه ي ساكن به (واو) تبديل مي شود. أُاْ ?---> أُو
3 – اگر همزه ي اول مكسور باشد و همزه دوم ساكن باشد، همزه ي ساكن به (ياء) تبديل مي شود. إأْ ---> ايَي
قواعد چگونگي نوشتن همزه :
1 – همزه ي ساكن در وسط كلمه بر روي كرسي مناسب با حركت ماقبل خود نوشته مي شود مثل :
مأْوي (كرسي همزه «الف» است زيرا حركت ماقبلِ «الف» فتحه است)
مؤمن (كرسي همزه «واو» است زيرا حركت ما قبل «واو» ضمه است)
جئت (كرسي همزه «ياء» است زيرا حركت ما قبل آن كسره است)
2 – همزه متطرّفه (همزه اي كه در آخر كلمه قرار مي گيرد) اگر بعد از حرف ساكني بيايد، بدون كرسي نوشته مي شود. مثل : جُزء ، شَيْء
3 – همزه ي متحرك اگر بعد از حركت ضمه بيايد يا مضموم باشد و ماقبل از آن ساكن يا مفتوح باشد، بر روي كرسي «واو» نوشته مي شود، مثل :
مؤلِّف (همزه بعد از حركت ضمه آمده است)
يُؤدّي (همزه بعداز حركت ضمه آمده است)
سُئوال (همزه بعد از حركت ضمه آمده است)
رُؤوس ( خود همزه مضموم است) مسؤول (همزه، مفهوم و ماقبل آن ساكن است)
رَوؤُف (همزه مضموم و ماقبل آن مفتوح است در تمام موارد فوق كرسي همزه «واو» است.
+ نوشته شده در دوشنبه یازدهم آبان ۱۳۸۸ ساعت 17:24 توسط میثمی نیا
|
با عرض سلام خدمت دوستان محترم؛ به وبلاگ منشور عربی خوش آمديد