منشور عربی

درس چهارم
فعل اجوف

در اين درس فعل معتل «اجوف» را بررسي مي كنيم.
1 – اگر حرف دوم از حروف اصلي يك فعل حرف علّه باشد، آن فعل را «اجوف» مي ناميم. يا به عبارتي ديگر اجوف فعلي است كه عين الفعل آن حرف علّه باشد مانند باعَ ، سارَ ، قامَ

2 – هنگام صرف فعل اجوف تغييراتي در حرف علّله آن بايد انجام شود. براي درك بهتر مطلب ابتدا فعل اجوف «قالَ» را صرف مي كنيم، سپس از آن نتيجه گيري مي كنيم.

  نتيجه 1 – در صرف فعل معتل اجوف در زمان ماضي از صيغه جمع مؤنث غايب تا آخر (9صيغه) حرف علّه حذف مي شود.

(در زمان ماضي حرف علّه از جمع مؤنث غايب و كل صيغه هاي مخاطب و صيغه هاي متكلم حذف مي شود)

  نتيجه 2 – فعل معتل اجوف در زمان مضارع در دو صيغه جمع مؤنث غايب و جمع مؤنث مخاطب، حرف علّه اش حذف مي شود.

نتيجه 3 – فعل معتل اجوف در حالت امري در دو صيغه مفرد مذكر مخاطب و جمع مؤنث مخاطب، حرف عله اش حذف مي شود.

3 – فعل اجوف نيز مي تواند مانند فعل هاي صحيح به با هاي مزيد برود، به صيغه هاي فعل اجوف در دو باب «افعال» و «استفعال» توجه كنيد.

  نتيجه 4 – هر گاه فعل اجوف به باب افعال و استفعال برود، حرف عله در اولين صيغه ماضي : قلب به الف
مضارع : قلب به ياء
امر : حذف مي شود
و در مصدر نيز بر وزن اقامة و استقامة مي آيد.

  تمرين
1 – فعل «تابَ» را براي تمام صيغه هاي زمان ماضي و مضارع صرف كنيد.

ماضي
مذكر غايب :
(تابَ - تابا- تابوا )

مؤنث غايب :
(تابتْ - تابتا- تُبْنَ )

مذكر مخاطب:
(تُبْتَ - تُبْتما- تُبْتُم )

مؤنث مخاطب :
(تُبْتِ - تُبتُما- تُبْتُنّ )

متكلم :
(تُبْتُ - تُبْنا- )


مضارع
مذكر غايب :
(يتوبُ - يتوبانِ - يتوبونَ )

مؤنث غايب :
(تتوبُ - تتوبانِ - يَتُبْنَ )

مذكر مخاطب:
(تتوبُ - تتوبانِ - تتوبونَ )

مؤنث مخاطب :
(تتوبينَ - تتوبانِ- تَتُبْنَ )


متكلم :
(أتوبُ نتوبُ)  

  2 – فعل «ب ي ع» را در حالت امري صرف كنيد.

مذكر :
مفرد: بِع
مثني: بِيعا
جمع : بيعوا


مؤنث :
مفرد: بيعي
مثني : بيعا
جمع: بِعْنَ  

  3 – جاي خالي را با كلمه مناسب پر كنيد.
« ج و ب » : باب افعال و استفعال