منشور عربی

درس هفتم
مفعول

در اين درس به بررسي مفعول مطلق و مفعول له مي پردازيم

  1- مفعول مطلق

هر گاه انجام فعلي نياز به تأكيد و رفع ابهام داشته باشد، مصدر آن فعل به كمک مي آيد ! به چنين مصادر در زبان عربي «مفعول مطلق» مي گويند. به اين مثال توجه كنيد:
يجتَهِدُ الطّالبُ في الدّرس : دانش آموز در درس تلاش مي كند.
يَجتهِدُ الطّالبُ في الدّرس ِ اجتهاداً . دانش آموز در درس مسلماً تلاش مي كند
كلمه اجتهاداً در جمله دوم براي تأكيدو اطمينان بيشتر آمده است. اين كلمه مصدر فعل جمله است كه به آن مفعول مطلق مي گوييم.در اين جمله چون مصدر به همراه خود فعل آمده است به آن «مفعول مطلق تأكيدي » مي گويند.
پس مفعول مطلق مصدري است منصوب ،از ريشه هاي فعل خود كه بيشتر براي تأكيد به كار برده مي شود.
«مفعول مطلق تأكيدي» در فارسي معادل كلماتي مانند بي شك، بسيار، همچون و ... مي باشد.
- گاهي مفعول مطلق با كمك كلمه ي بعد از خود،نوع انجام فعل را بيان مي كند.
به اين نوع مفعول مطلق ، مفعول مطلق نوعي يا بياني مي گويند. به اين مثال توجه كنيد‌:
- اُذكرواللهَ ذكراً كثيراً . خداوند را بسيار زياد كنيد.
گاهي مفعول مطلق به تنهايي و بدون فعل مي آيد . در اين صورت آن را «مفعول مطلق براي فعل محذوف» به اين مثال توجه كنيد:
صبراً علي الشّدائد . بايد در برابر مشكلات شكيبا باشي.
مفعول مطلق براي فعل محذوف  

  2- مفعول له

اكنون با يكي ديگر از كاربردهاي مصدر آشنا مي شويم. مصدر مي تواند علت و سبب وقوع فعل را بيان كند. به چنين مصادري «مفعول له » يا «مفعولٌ لأجله » مي گويند. در ترجمه ي مفعول له مي توان از كلماتي مانند براي ، به خاطر ، به جهتِ و ... استفاده كرد.
پس مفعولٌ له مصدري است منصوب و غير هم ريشه با فعل خود كه براي بيان علت وقوع فعل به كار برده مي شود مانند :
يُصلّي المؤمنُ قُربةً الي الله . مؤمن به خاطر تقرب به خدا نماز مي خواند.
ملاحظه مي كنيد كه فعل عبارت فوق يُصلّي مي باشد و مفعول له قُربةً به كار رفته است كه غير هم ريشه با فعل است.  

  تمرين درس هفتم
1 – در عبارات زير مفعول مطلق و مفعول له را مشخص كنيد.
وَ مَن يُطلعِ الله و رسوله فقد فاز فوزاً عظيما .

پاسخ : فوزاً – مفعول مطلق تأكيدي  

  نَعبُدُ الله شكراً علي نعْمائه .

پاسخ : شكراً - مفعول له  

  اُطيعُ اُميّ إكراماً لها .

پاسخ : اكراماً - مفعول له  

  انّا فتحنا لك فتحاً مبينا ً

پاسخ : فتحاً – مفعول مطلق تأكيدي  

  حمداً لله علي نعمائه .

پاسخ : حمداً – مفعول مطلق براي فعل محذوف  

  2 – كدام ترجمه صحيح است؟
و تُحبّونَ المالَ حبّاً حبّاً.
1 – مال و ثروت بسيار را دوست مي داريد.
2 – مال و ثروت را بسيار دوست مي داريد.
3 – مال و ثروت را به خاطر خود دوست مي داريد.

پاسخ :‌2 صحيح است. حبّاً در اينجا مفعول مطلق تأكيدي است و «بسيار» يا «زياد» ترجمه مي شود.  

  اِفعَل الخيرَ حبّاً في الخير.
1 – نيكي را قطعاً انجام بده
2 – نيكي را به خاطر عشق به نيكي انجام بده
3 – نيكي را فراوان انجام بده

پاسخ : 2 صحيح است. حبّاً در اينجا مفعول له است و «به خاطر» ترجمه مي شود كه علت را بيان كند.